Abstract:
Tani hilaha mi tivaka, tinovhele kumbe matsalwa-ndzungulo i matsalwa lama eka wona xitori xi runguriwaka kunene. Eka vutsari lebyi hi kuma tinovhele, swirungulwana na mitsheketo. Laha ka nkanelo lowu hi ta avelana vutivi na ku twisisa mayelana na tsalwa ra novhele. Swin’wana swa leswi hi nga swi tirhisa eka wona nkanelo lowu hi swi tsavurile eka matsalwa man’wana ya vatsari va ririmi ra hina ra Xitsonga. Xikombiso, ku na ntshaho lowu hi nga wu teka eka tsalwa ra Ndzi rhete kwihi?, hi TP Magaisa. Magaisa u vula leswi landzelaka mayelana na tsalwa ra novhele:
Novhele hi wun’wana muxaka wa matsalwa lawa hi nga na wona evutsarini bya vutumbuluxi (creative writing). Lowu i muxaka wa matsalwa-ndzungulo lowu vumbiwaka hi ndzungulo na n’wangulano. Novhele yi vulavula hi vutomi bya ximunhuhatwa xo karhi, ngopfungopfu ximunhuhatwankulu kusukela emasunguleni ya yona ku ya fika emakumu. Handle ka sweswo, novhele yi tlhela yi va ni leswi landzelaka endzeni ka yona: mpaluxo, murunguri, swimunhuhatwa, mbangu, kungu, mpfilungano/ntlimbo, nyimiso, makholo na xitshunxo. Hi tlhelo hi kuma nakambe leswaku tanihi tsalwa rihi kumbe rihi tsalwa ra novhele na rona ri na nkongomelo na xikongomelo. Aneko wa swikhedzakhedzana swa novhele wu landzela hi ndlela leyi:
